O tamaño das aulas importa: máis alumnos, máis burocracia e menos tempo para aprender


As clases masificadas provocan que o profesorado perda tempo en impor orde, prexudican aos estudantes máis desfavorecidos e dificultan a individualización do ensino.
España supera lixeiramente a media dos países da OCDE con 22 alumnos por clase en Primaria e 25 en Secundaria.
A situación empeorou nos últimos anos como consecuencia dos recortes porque o descenso de profesores levou a subida de alumnos.




eldiario.es


Apenas se fala diso, pero é do que máis afecta ao día a día en clase. Cantos alumnos hai metidos nunha aula ou con cantas persoas ten que lidar un profesor cada hora. Aínda que é a parte máis visible desta variable cuantitativa, non é a única. Hai outras, menos evidentes, pero tamén importantes: cantos exames debe corrixir o mestre de cada tacada ou con cantas familias ten que relacionarse en cada curso. Os cocientes condicionan até onde se pode individualizar a atención aos alumnos.

O presidente francés, Emmanuel Macron, puxo sobre a mesa a cuestión dos cocientes, en xeral por encima dos límites recomendables, durante a súa campaña electoral. Prometeu que as reduciría a 12 alumnos por clase en Primaria dun curso para outro. O seu ministro de Educación, Jean-Michel Blanquer, anunciou a principios de xullo que nunha primeira fase realizarase en 2.500 clases de colexios de zonas desfavorecidas. A tarefa será ardua. En Francia, segundo datos da OCDE, os cocientes en Primaria están actualmente en 23 alumnos por clase.

En España a situación non está moito mellor. En Primaria hai 22 alumnos por clase —de media—, mentres en Secundaria a cifra sobe até os 25. Con estes datos, o noso país sitúase na posición número 12 dos 33 países que analiza a OCDE, por encima tanto da media destes países como da media da Unión Europea dos 21 –países que forman parte da UE e da OCDE– , que se sitúa respectivamente en 21 e 20 en Primaria e 23 e 21 en Secundaria.

España colócase xusto por detrás de EEUU e por diante, precisamente, de Francia. China lidera a clasificación por países, con 50 alumnos de media en Secundaria e case 40 en Primaria, e Letonia péchaa con 15 e 16, respectivamente.


Até 40 alumnos por clase


Os datos de España hai que collelos con coidado. Son medias e, en moitas ocasións, nútrense de dous extremos: as grandes cidades adoitan ter moitos máis alumnos por aula que as contornas rurais ou de pequenas poboacións. Nas grandes capitais pode chegar a haber até 40 alumnos en cada clase nos últimos anos de bacharelato.

A situación só empeorou nos últimos anos como consecuencia das decisións adoptadas pola crise. O descenso do número de profesores levou automaticamente a subida dos alumnos por clase, como constatou CCOO nun recente informe. Así, no período entre o curso 2008-2009 e o 2015-16 cada aula dun centro público acolle a un alumno máis en Primaria e a un e medio en Secundaria. En rexións como Madrid  a masificación nas aulas chegou á xustiza (a expresidenta, Esperanza Aguirre, permitiu subir os cocientes un 20% de maneira conxuntural, pero nunca se baixaron) e noutras como Cantabria están en máximos europeos.

Con Cifuentes, a Comunidade de Madrid mantén a máis alumnos dos que marca a lei porque apela a un decreto que permitía subir o número ante a redución de persoal. Con todo, quedou sen efecto despois de que o Goberno anunciase unha taxa de reposición do profesorado do 100%. Así as cousas, o limite legal de cocientes marca un máximo de  25 alumnos en Infantil e Primaria; 30 en Secundaria e 35 en Bacharelato.

O tamaño das aulas importa, explican os expertos. E non só no rendemento dos alumnos, tamén no discorrer da propia clase ou no gasto educativo. Aínda que non hai excesiva literatura específica respecto diso, Blanquer si aludiu a "estudos realizados en Francia e no estranxeiro" para avalar a proposta francesa de reducir os cocientes.

A OCDE, no seu Panorama da Educación, explica timidamente que "as clases máis pequenas poden beneficiar a grupos de estudantes concretos, como os que proceden de contornas desfavorecidas".


A importancia da atención individual


Os profesores que están cada día nas aulas confirman estas impresións e van máis aló. "O número de alumnos é unha das cousas máis importantes", asegura unha profesora de Primaria. "É a maneira de conseguir unha atención o máis individualizada posible para cada estudante. Para min, nun mundo ideal o máximo razoable son 18-20 e o óptimo, 14-15. Si tes divididos aos alumnos en grupos de rendemento (non unha división física, está na túa cabeza), podes centrarche no que ten un menor desempeño e o outro traballará só. Con tres grupos xa non vas chegar a todos", explica. E si na clase hai alumnos con necesidades educativas especiais, a aseveración anterior redobra a súa validez e importancia.

Máis aló disto, sinala a OCDE, "un maior tamaño das clases parece estar asociado a unha porcentaxe máis elevada de estudantes con problemas de comportamentos e coa necesidade de dedicar máis tempo a manter a orde, no canto da o ensino e á aprendizaxe".

Os datos da OCDE mostran que nos países con menos alumnos en cada clase (Letonia ou Estonia, con case 15 alumnos), os profesores dedican case o 85% do tempo ao ensino e a aprendizaxe, mentres que nos que máis teñen (clases que roldan as 35 persoas), esta porcentaxe cae por baixo do 75%. A media da OCDE non chega ao 80%. Nunha clara correlación, nos países coas aulas máis masificadas o 15% do tempo vaise en manter a orde en clase, mentres que os que menos alumnos teñen non chegan ao 10% dos minutos investidos nesta tarefa.

Ademais, como lembra outra mestra, non só se trata das horas de clase en si. Máis alumnos significa máis exames que corrixir e, sobre todo, máis familias que atender durante o curso. De novo, máis tempo dedicado á burocracia e restado ás tarefas puramente académicas que limita esa individualización do ensino á que apuntan os expertos como o camiño a seguir.

En Francia, pioneira na redución masiva de ratio si mantén a promesa, teñen tarefa por diante. Tanta, que os sindicatos do país creen que non o van a lograr. Reducir o número de alumnos por aula require máis clases físicas e máis profesores. A parte dos mestres máis ou menos pódese acometer, é cuestión de diñeiro. Máis dificultades presenta a das aulas. De momento, como solución temporal, os directores exponse separar as clases que xa teñen pola metade con algún recurso conxuntural (unha cortina, un muro) ou utilizar as aulas informáticas.


Seguinte
« Prev Post
Anterior
Next Post »